हिंदू विवाहातील सप्तपदी
हिंदू विवाहातील एक महत्त्वाचा विधी म्हणजे सप्तपदी. हा विधी होमाच्या उत्तरेकडे मांडलेल्या तांदुळाच्या सात राशींवरून वर आणि वधूच्या एकत्र चालण्याने पूर्ण होतो. प्रत्येक पाऊल ठेवल्यावर, वर आणि वधू एकमेकांच्या आयुष्यात आनंद, समृद्धी आणि प्रेम आणण्याचे वचन देतात.
प्रथम पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी पहिली पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात आनंद, समृद्धी आणि समजूतदारपणा आण.
वधू: मी तुला माझे पहिले पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात प्रेम, विश्वास आणि निष्ठा आण.
दुसरी पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी दुसरी पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात सुख, शांती आणि स्थैर्य आण.
वधू: मी तुला माझी दुसरी पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात आरोग्य, दीर्घायुष्य आणि यश आण.
तिसरी पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी तिसरी पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात समृद्धी, वैभव आणि गरिबीपासून संरक्षण आण.
वधू: मी तुला माझी तिसरी पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात ज्ञान, बुद्धिमत्ता आणि कौशल्य आण.
चौथी पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी चौथी पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात प्रेम, प्रीती आणि एकात्मता आण.
वधू: मी तुला माझी चौथी पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात विश्वास, निष्ठा आणि एकमेकांवर प्रेम आण.
पाचवी पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी पाचवी पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात आनंद, समाधान आणि शांती आण.
वधू: मी तुला माझी पाचवी पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात शुभेच्छा, आशीर्वाद आणि सौभाग्य आण.
सहावी पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी सहावी पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात यश, वैभव आणि प्रगती आण.
वधू: मी तुला माझी सहावी पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात आनंद, समाधान आणि शांती आण.
सातवी पाऊल
वर: हे देवी, मी तुला माझी सातवी पाऊल द्यायला आलो आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात प्रेम, प्रीती आणि एकात्मता आण.
वधू: मी तुला माझी सातवी पाऊल द्यायला आली आहे. या पाऊलाने तू माझ्या आयुष्यात विश्वास, निष्ठा आणि एकमेकांवर प्रेम आण.
या सात पावलांद्वारे, वर आणि वधू एकमेकांना आयुष्यभर प्रेम, समजूतदारपणा आणि विश्वासाने एकत्र राहण्याचे वचन देतात. सप्तपदी हा हिंदू विवाहाचा एक महत्त्वाचा विधी आहे जो नवविवाहितांना एकमेकांना समजून घेण्यास आणि एकमेकांच्या जीवनात एकमेकांच्या साथीदार बनण्यास मदत करतो.
पहिले पाऊल
तू एक पाऊल चाललीस,
तुझे माझे सख्य झाले.
सुंदर अन्न तयार करणारी अन्नपूर्णा हो.
माझ्याशी एकनिष्ठ वाग.
आपल्या कुटुंबाचे आपण कल्याण करू.
दुसरे पाऊल
तू माझ्याबरोबर दोन पाऊले चाललीस,
माझे बळ वाढवणारी हो.
आपण धैर्य आणि सामर्थ्य ठेऊन
कुटुंबातील आनंद संरक्षित ठेऊ.
तिसरे पाऊल
तू माझ्याबरोबर तीन पाऊले चालीस,
थनप्राप्त करून देणारी हो.
आपण दोघे संपत्ती व
ज्ञानाची संमृद्धी करू.
चौथे पाऊल
तू माझ्याबरोबर चार पाऊले चाललीस,
तू सुख वाढवणारी हो.
आपण दोघेही सुख, आनंद वाढवू.
पाचवे पाऊल
तू माझ्याबरोबर पाच पाऊले चाललीस,
तु संतती वाढवणारी हो.
आपण दोघे सद्गुणी संतती निर्माण करू.
सहावे पाऊल
तू माझ्याबरोबर सहा पाऊले चाललीस,
तू सर्व ऋतुमध्ये सुख देणारी हो.
सातवे पाऊल
तू माझ्याबरोबर सात पाऊले चाललीस
तुझे माझ्याशी सख्य दृढ होवो.
आपल्या कुटुंबाचे सुख-दु:ख आपण
आपल्या हृदयात जतन करू.
Saptapadi quotes in marathi
Saptapadi in marathi pdf
Saptapadi in marathi translation
Saptapadi in marathi meaning
Saptapadi in marathi images
सप्तपदी विवाह
saptapadi in marathi wedding
सप्तपदी मंत्र संस्कृत
विवाह के बाद कन्या वर से वचन लेती है कि –
● पहला वचन ●
तीर्थव्रतोद्यापनयज्ञ दानं
मया सह त्वं यदि कान्तकुर्या:।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद वाक्यं प्रथमं कुमारी ।।1।।
इस श्लोक के अनुसार कन्या कहती है कि, “स्वामि !
तीर्थ, व्रत, उद्यापन, यज्ञ, दान आदि सभी शुभ कर्म तुम मेरे साथ ही करोगे तभी मैं तुम्हारे वाम अंग में आ सकती हूं।
अर्थात् तुम्हारी पत्नी बन सकती हूं।
वाम अंग पत्नी का स्थान होता है।
● दूसरा वचन ●
हव्यप्रदानैरमरान् पितृश्चं
कव्यं प्रदानैर्यदि पूजयेथा:।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद कन्या वचनं द्वितीयम् ।।2।।
इस श्लोक के अनुसार कन्या वर से कहती
है कि, “यदि तुम हव्य (यज्ञ के दौरान स्वाहाकार के साथ होम किया हुवा द्रव्य) देकर देवताओं को और कव्य (तर्पण के दौरान स्वधाकार के साथ त्याग किया गया तर्पण) देकर पितृओ की पूजा करोगे तब ही मैं तुम्हारे वाम अंग में आ सकती हूं यानी पत्नी बन सकती हूं।
● तीसरा वचन ●
कुटुम्बरक्षाभरंणं यदि त्वं
कुर्या: पशूनां परिपालनं च।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद कन्या वचनं तृतीयम् ।।3।।
इस श्लोक के अनुसार कन्या वर से कहती है कि, “यदि तुम मेरी तथा परिवार की रक्षा करो तथा घर
के पालतू पशुओं का पालन करो तो मैं तुम्हारे वाम अंग में आ सकती हूं यानी पत्नी बन सकती हूं।
● चौथा वचन ●
आयं व्ययं धान्यधनादिकानां
पृष्टवा निवेशं प्रगृहं निदध्या:।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद कन्या वचनं चतुर्थकम् ।।4।।
चौथे वचन में कन्या वर से कहती है कि, “यदि तुम
धन-धान्य आदि का आय-व्यय मेरी सहमति से करो तो मैं तुम्हारे वाग अंग में आ सकती हूं अर्थात्
पत्नी बन सकती हूं।
● पांचवां वचन ●
देवालयारामतडागकूपं
वापी विदध्या: यदि पूजयेथा:।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद कन्या वचनं पंचमम् ।।5।।
पांचवे वचन में कन्या वर से कहती है कि, “यदि तुम
यथा शक्ति देवालय, बाग, कूआं, तालाब, बावड़ी (वाव) बनवाकर पूजा करोगे तो मैं तुम्हारे वाग अंग में आ सकती हूं अर्थात् पत्नी बन सकती हूं।
● छठा वचन ●
देशान्तरे वा स्वपुरान्तरे वा
यदा विदध्या: क्रयविक्रये त्वम्।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद कन्या वचनं षष्ठम् ।।6।।
इस श्लोक के अनुसार कन्या वर से कहती
है कि, “यदि तुम अपने नगर में या विदेश में या कहीं
भी जाकर व्यापार या नौकरी करोगे और घर-परिवार का पालन- पोषण करोगे तो मैं तुम्हारे वाग अंग में आ सकती हूं यानी पत्नी बन सकती हूं।
● सातवां और अंतिम वचन ●
न सेवनीया परिकी यजाया
त्वया भवेभाविनि कामनीश्च।
वामांगमायामि तदा त्वदीयं
जगाद कन्या वचनं सप्तम् ।।7।।
इस श्लोक के अनुसार सातवां और अंतिम वचन यह है कि कन्या वर से कहती है “यदि तुम जीवन में कभी पराई स्त्री को स्पर्श नहीं करोगे तो मैं तुम्हारे वाम अंग में आ सकती हूं यानी पत्नी बन सकती हूं ।
शास्त्रों के अनुसार पत्नी का स्थान पति के वाम अंग की ओर यानी बाएं हाथ की ओर रहता है। विवाह से पूर्व कन्या को पति के सीधे हाथ यानी दाएं हाथ की ओर बिठाया जाता है और विवाह के बाद जब कन्या वर की पत्नी बन जाती है जब वह बाएं हाथ की ओर बिठाया जाता है।
इस तरह सात वचन अग्नि, ब्राह्मण और अपने बड़े बुज़ुर्गो की साक्षी में लेकर हिन्दू परंपरा में विवाह संस्कार संपन्न होता है ।
ॐ इषे एकपदी भव ।
oṃ iṣe ekapadī bhava
Let us take our first step together for strength.
आओ हम अपना पहला कदम दृढ़ता के लिए रखें।
ॐ ऊर्जे द्विपदी भव ।
oṃ ūrje dvipadī bhava
Our second step for an energetic life.
दूसरा चरण ऊर्जावान जीवन के लिए।
ॐ रायस्पोषाय त्रिपदी भव ।
oṃ rāyaspoṣāya tripadī bhava
Third step for prosperity.
तीसरा चरण समृद्धि के लिए।
ॐ मायोभवाय चतुष्पदी भव ।
oṃ māyobhavāya catuṣpadī bhava
Fourth step for happiness.
चौथा कदम सौभाग्य के लिए।
ॐ प्रजाभ्यः पञ्चपदी भव ।
oṃ prajābhyaḥ pañcapadī bhava
Fifth step for our children.
पांचवां कदम हमारे बच्चों के लिए।
ॐ ऋतुभ्यः षट्पदी भव ।
oṃ ṛtubhyaḥ ṣaṭpadī bhava
Sixth step for all the seasons to come.
छठा चरण आने वाले सभी ऋतुओं के लिए।
ॐ सखे सप्तपदी भव ।
oṃ sakhe saptapadī bhava
Seventh step for being friends forever.
सातवां कदम हमेशा के लिए दोस्त के रूप में रहने के लिए।