अखंड मंडलाकारं: अर्थ आणि महत्त्व
संस्कृतमध्ये “अखंड मंडलाकारं” हा शब्द अत्यंत गूढ आणि अर्थपूर्ण आहे. याचा अर्थ “अखंड मंडलाच्या आकाराचे” असा होतो. हा शब्द विविध धार्मिक ग्रंथांमध्ये, स्तोत्रांमध्ये आणि ईश्वराच्या सर्वव्यापकतेचे वर्णन करताना वापरला जातो.
अखंड मंडलाकारं श्लोक:
“अखंड-मंडलाकारं व्याप्तं येन चराचरम्।
तत्पदं दर्शितं येन तस्मै श्रीगुरवे नमः॥”
श्लोकाचा मराठी अर्थ:
जो संपूर्ण विश्वात अखंडरित्या व्यापून राहिला आहे, जो चराचर (जड-चेतन) सर्वत्र पसरलेला आहे आणि ज्याने आम्हाला त्या परम तत्वाचे ज्ञान दिले आहे, अशा त्या श्रीगुरूंना मी नमन करतो.
“अखंड मंडलाकारं” शब्दाचा सखोल अर्थ
१. अखंड मंडलाकारं म्हणजे काय?
अखंड मंडलाकारं म्हणजे एक पूर्ण आणि सतत असणारे वर्तुळ, जे कधीही खंडित होत नाही. या संकल्पनेचा उपयोग अनेक अर्थांनी केला जातो:
ईश्वर:
- ईश्वर हा अनंत आणि सर्वव्यापी आहे.
- तो कधीही खंडित होत नाही, नेहमी एकरूप असतो.
- म्हणूनच ईश्वराला “अखंड मंडलाकारं” म्हणतात.
सृष्टी:
- सृष्टी एक चक्राकार पद्धतीने चालते.
- दिवस-रात्र, ऋतूंचे परिवर्तन आणि जीवन-मृत्यूचे चक्र सतत फिरत असते.
- म्हणूनच सृष्टीलाही “अखंड मंडलाकारं” म्हणता येते.
आत्मा:
- आत्मा हा अमर आहे आणि तो एका शरीरातून दुसऱ्या शरीरात प्रवेश करतो.
- जन्म आणि मृत्यू हे शरीरापुरते असतात, आत्मा मात्र अखंड आणि शाश्वत असतो.
- आत्म्याचे हे चक्र अखंड असते, त्यामुळे त्यालाही “अखंड मंडलाकारं” म्हटले जाते.
“अखंड मंडलाकारं” या संकल्पनेचे महत्त्व
१. अनंतता:
- ईश्वर आणि आत्मा हे अनंत आहेत, त्यांचा कधीही अंत होत नाही.
- त्यामुळे “अखंड मंडलाकारं” ही संकल्पना अनंततेचे प्रतीक आहे.
२. सातत्य:
- सृष्टी आणि जीवन हे सतत चालणारे चक्र आहे, जे कधीही थांबत नाही.
- जीवनात कोणताही संघर्ष किंवा संकट असले तरी ते केवळ एका टप्प्याचा भाग असते, अंतिम सत्य अखंड असते.
३. पूर्णता:
- प्रत्येक गोष्ट एक चक्र पूर्ण करते, कोणतीही गोष्ट अपूर्ण नसते.
- जीवन, निसर्ग आणि सृष्टी हे सर्व एका अखंड प्रवाहासारखे आहेत.
- म्हणून “अखंड मंडलाकारं” हा शब्द पूर्णतेचे दर्शन घडवतो.
निष्कर्ष
“अखंड मंडलाकारं” ही केवळ एक संकल्पना नाही, तर जीवन आणि सृष्टीच्या सत्याचे प्रतीक आहे. या संकल्पनेचा स्वीकार केल्याने आपण ईश्वर, आत्मा आणि निसर्गाच्या अखंडतेची जाणीव ठेवू शकतो. त्यामुळे हा श्लोक फक्त धार्मिक महत्त्वाचा नसून, तो आपल्या दैनंदिन जीवनातील चिंतनाचा भागही बनू शकतो.