1906 जुलाई मासस्य त्रयोविंशति: दिनांके मध्यप्रदेशस्य भाबराग्रामे( अधुना चन्द्रशेखर-आजाद-नगरम्) जात: अयं भारतस्य महान् स्वतंत्रता सैनानी आसीत्। तस्य पितु: नाम पंडितसीताराम: तथा च मातु: नाम जगरानीदेवी आसीत्। बाल्यकालात् एव तस्य जीवनं आदिवासिबालकै: सह व्यतीतम्। अत: शारीरिक दृष्ट्या स: उत्तम: आसीत्। 1920 तमे वर्षे यदा महात्मागांधी असहयोग-आन्दोलनस्य आरम्भं कृतवान् तदा स: अपि बाल्यावस्थायां एव तस्य आन्दोलने सहयोगं कृतवान्। एतदर्थम् आंग्लसर्वकार: तस्मै दण्डम् अपि दत्तवान्। 1922 तमे वर्षे स: आंग्लसर्वकारस्य विरोधे हिंसात्मकयुद्धस्य प्रारंभं कृतवान्। रामप्रसाद-बिस्मिल:, भगतसिंह: इत्यादिभि: क्रांतिकारिभि: सह मिलित्वा आंग्लसर्वकारस्य निद्रां भग्नां कृतवान्। अगस्त मासस्य नवदिनांके 1925 तमे वर्षे स: काकोरी-काण्ड: इति नाम्ना घटनां कृतवान्। लाहौरनगरे स: भगतसिंहेन मिलित्वा सांडर्सस्य हत्यां कृत्वा लाला-लाजपतरायस्य हत्याया: प्रतिशोधं स्वीकृतवान्। स: हिन्दुस्तान-सोशलिस्ट-रिपब्लिक-आसोसिएशनस्य प्रमुख: नेता आसीत्। स: देहलीं गत्वा असेम्ब्ली-बम-हत्याकांडं अपि कृतवान्। तदा भगतसिंह-सुखदेव-राजगुरुश्च कारावासे आसन्। तेभ्य: मृत्युदण्डस्य घोषणा अभवत् तेषां कृते मृत्युदण्डं न मिलेत्, एतस्य कृते आजाद: प्रयत्नं करोति स्म। स: एकदा इलाहाबादनगरस्य अल्फ्रेड-पार्क नामके उद्याने योजनां कुर्वन् आसीत्, तस्य उपरि आंग्लसर्वकारस्य आक्रमणम् अभवत् । एतेन सह वीरगतिं प्राप्तवान्। एषा घटना इतिहासे चिरम् अमरा अभवत्। तस्य मरणोपरान्तं स्वतंत्रताया: आन्दोलनं तीव्रम् अभवत्। तथा च 1947 तमे वर्षे भारतं स्वतंत्रं जातम्। किन्तु स: स्वनेत्राभ्यां स्वतंत्र-भारतं न दृष्टवान् । अद्यापि स: भारतस्य एव विश्वस्य युवकानां कृते आदर्श: अस्ति।
