माधवराव: सदाशिवराव: गोलवलकर:
फरवरी मासस्य नवदश-दिनांके १९०६ तमे वर्षे नागपूर-नगरस्य समीपे जात: अयं राष्ट्रिय-स्वयं-संघस्य द्वितीय: सरसंघचालक: आसीत्। तेन एव सर्वप्रथमं हिंदू-राष्ट्र: इति कल्पित:। तस्य पितु: नाम सदाशिवराव: तथा च मातु: नाम लक्ष्मीबाई आसीत्। स: समृद्ध-परिवारत: आसीत्। अत: तस्य शिक्षा सम्यक् रुपेण उच्च-स्तरीय-संस्थाने अभवत्। आरंभे स: हिसलोप-महाविद्यालये प्रवेशं प्राप्तवान्। एष: एक: ईसाई-महाविद्यालय: आसीत्। अत: अत्र हिन्दूविरोधीगतिविधिकारणात् स: दु:खित: जात:। कालान्तरे स: १९२७ तमे वर्षे बनारस-विश्व-विद्यालयत: स्नातकस्य शिक्षां प्राप्तवान्।
स: मदन-मोहन-मालवीयत: प्रभावित: आसीत् । स: बनारस-विश्व-विद्यालये जीवविज्ञानं पाठितवान्। अनन्तरं स: नागपूरम् आगत्य अभिभाषकस्य शिक्षां प्राप्तवान्। अनन्तरं स: राष्ट्रिय-स्वयं-सेवकस्य सम्पर्के आगतवान्। संगठने तस्य समर्पणं दृष्टवा तत्कालीन: सरसंघचालक: हेडगेवारमहोदय: तं प्रति आकर्षित: जात:। स: अनन्तरं रामकृष्ण-मिशन-इत्यस्य कृते संघस्य कार्यं त्यक्तवान् किन्तु १९३७ तमे वर्षे गुरो: मृत्यो: अनन्तरं स: पुन: संघस्य कृते कार्यम् आरब्धवान्।
तस्य नेतृत्व-क्षमतां दृष्टवा सर्वे जना: तं प्रति आकर्षिता: जाता:। १९३९ तमे वर्षे हेडगेवार: घोषणां कृतवान् यत् गोवलकर-महोदय: संघस्य अग्रिम: महासचिव: भविष्यति। हेडगेवार-महोदयस्य मृत्यो: अनन्तरं स: संघस्य द्वितीय: सरसंघचालक: नियुक्त: जात:। तस्य कार्यकाले संघस्य उच्च-स्तरीय: विस्तार: अभवत्। संघस्य विस्तार: विदेशेषु अपि जात:। गोलवलकर: महोदय: समाजवादस्य विरोधी आसीत्। स: संघस्य कार्यं जम्मू-कश्मीरप्रदेशे अपि आरब्धवान्। तत्कालीन: गृहमंत्री वल्लभ-भाई-पटेल-महोदयस्य अनुरोधेन स: कश्मीरस्य राजा हरिसिंह-महोदयेन सह कश्मीरं भारते विलयं कर्तुं चर्चां कृतवान्।
यदा महात्मा-गान्धे: हत्या जाता तदा एषा आशंका आसीत् यत् तस्य हत्याया: पृष्ठे संघस्य हस्त: एव अस्ति। अत: गोलवलकर-महोदयेन सह संघस्य वरिष्ठा: सदस्या: कारावासे स्थापिता: तथा च भारत-सर्वकारेण संघस्य उपरि प्रतिबन्ध: आरोपित:। किन्तु गोलवलकर-महोदय: सरदार-पटेल-महोदयेन सह सन्धिं कृत्वा एष: प्रतिबंधस्य समापनं कारितवान्। स: एक: उत्तम: लेखक: अपि आसीत्। तस्य विचारधारा: तेन लिखितेषु पुस्तकेषु विद्यमाना: सन्ति I जून-मासस्य पंच-दिनांके १९७३ तमे वर्षे स: दिवंगत:। अद्यापि संघ-परिवारे तस्य नाम महता सम्मानेन स्वीक्रियते।
स: अद्यापि सर्वेषाम् आदर्श: अस्ति ।
